İşsiz ya da yandaş olmamanın ne olduğunu biraz olsun anlatmak istiyorum bu yazıda sizlere. Bu yazıda işini emeğiyle yapıp, kendi emeğini paylaşanlara hiçbir şekilde kötüleme yoktur. Hatta onlara karşı sonsuz bir saygım var. Nitekim kalbi temiz ve işi öğretmeye çalışan kişiler onlar ama ayrı bir kitle daha var ki onlara ne desem az.
Öncelikle birini hatırlatmak istiyorum. Benden önceki nesil onu daha iyi tanır ama okuyan biri olarak ben de onu iyi anımsıyorum. Yüksek tirajlı bir gazetenin, birinci sayfasında çoğu zaman sadece iki cümle yazarak dolgun maaş alan biri. İsmi lazım değil Yıllardır iki cümlenin çok nadir olduğu küp şeker kadar yere yazıp gündem belirlerdi o biri. Okumayı yeni öğrenen demans hastaları için iyi bir küp şeker alanıydı orası.
Sonra günümüzde iki gazeteci türedi ve o büyük tabuyu yıktı. Küp şeker yazarı duayen gazeteci yerine, biri genelde şarkıcılara laf atan, diğeri Atatürk’ün değerlerini savunduğuna inandırdığı kitlesine boş yazılar yazan iki ultra duayen gazeteci türedi. Onlar parayı kırdı onları okuyanların zihinlendi kirlendi -tabi okuyan varsa-, birbirlerine düşman oldu, bugünkü durum onlara daha da çok yaradı. Bu paragraf burada dursun.
Benim gibi, metin yazarlığı, köşe yazarlığı, editörlük işlerinde olanlar iyi bilirler yazmakta para çok yok. Çok değil hiç yok gibi aslında. Hele ki doğru düzgün yazıyorsan ve adını sanatçıya laf atarak ya da arkada büyük birinin değerlerini savunuyorum diye aldığın kitleyi kirletip sömürmüyorsan. Mamafih sömürmek sadece bu iki şekilde olmuyor.
Freelance yazarlık adı altında iş yapan çoğu yerde yazar ve editör kitlesini sömürüyorlar.
SEO yazarlığı diye bir yazarlık türü var. İçerik yazarlarınının büyük bir kısmının para kazanıp geçindiğini sandığı ancak, özellikle de freelance siteler tarafından sömürüldükleri bir dünya…
Şöyle özetleyeyim durumu; firmalar, reklam şirketleri ya da direkt kurdukları ekiplerce, içerik yazarlarına yazdırdıkları yazılarda geçen anahtar kelimeler sayesinde google aramalarında yükseliyorlar. Yani Google’da aradığınız ürünle ilgili karşınıza çıkan liste bu kısmen böyle belirleniyor. Tabii ki işin içinde başka parametler de var ki, onlar SEO uzmanlarının konusu. Onlardan biri arkadaşım ve onun sayesinde çok şey öğrendim.
SEO’lu bir içerik yazılmaya başlandığı zaman işin sömürü kısmının da bir parçası başlıyor. 100 kelimesi, 10-15 TL gibi -gerçek rakam bunun çok altında- rakama yazdırılan yazılar, ortalama 300 kelime(1 A4 kâğıdını dolduracak şekilde) isteniyor. Düşünün ortama bir Türk vatandaşı günlük konuşma dilinde 50 ila 100 kelime arası konuşurken(İlber Ortaylı hariç) içerik yazarından 300 kelimelik yazılar yazması bekleniyor. 100 kelime artı 50 kelimende alan -terimleri ve anahtar kelimler olsun- toplam 150 kelime yapıyor. Yani bu haliyle bile ortama konuşma dilinden fazla. Bu yazılar yayımlandıkları sitelerde okunmuyor, çoğu zaman bin kişi tarafından tıklanmıyor bile ama en az 300 kelime yazılıyor.
İşin trajikomik tarafı da, bu tip yazılardan minimum 30-40 kez yazılmalı ve özgün olmalısının istenmesi. Yoksa ücret alınamıyor. Ücret de yazdıran firma ya da birey tarafından belirlenen miktara gelene kadar ödenmiyor. Bu kadar zorlu şartlar altında özgün olmak ne derece mümkün olabilir siz karar verin.
Dikkat ettiniz mi yazımın bazı yerlerinde tekrarlar var. Bilerek yaptım onları; değinmek istediğim kısım için. Hem 10-15 TL gibi 100 kelimesine trajikomik bir ücret ödenirken bir de özgünlük ve yaratıcılık isteniyor. Asgari ücretin yeni zamla birlikte 8 saat için 35 TL olmasından yola çıkacak olursak; sigortası bile olmayan bir işte özgün olabilmek ne kadar gerçekçi olabilir? Diyelim ki bu iş aile geçindirmek için olmasın da -ki ben çok tatlı, çok değerli bir çift tanıyorum; gece gündüz, sosyal hayatlarını bırakıp içerik yazarak geçinmeye çalışırken bir yandan da yazar yetiştiriyorlar- öğrenci harçlığını çıkarmak için yapsın. O öğrenci, uyumadan, hatta yemek dahi yemeden yazıp, okula gitmesi gerekiyor. Bakın bu işe enflasyonu hiç katmıyorum bile çünkü 100 kelime başına verilen miktar enflasyon ile doğru orantılı artmıyor. Çünkü firmalar -mesela pırlanta firmaları- bütçe kısıyorlar. Mücevher sektöründe vergiler neredeyse sıfır olmasına, alınan her mücevherin parasının direkt kasaya gitmesine rağmen bütçe kısıntıları, ucuz işçilik arayışı üst düzeyde.
Türkiye de sömürülmenin yazarlıkta 2-3 adı vardır; gönüllü yazarlık-editörlük, içerik yazarlığı veyahutta “sizi işe müdür olarak alacağız ama bize bir deneme yazı yazı yazın.” Diyip sizin yazıyı yayınlayıp,”Üzgünüz olmamış…” Diyenlerdir.
Ayrıca freelance yazarlık tanımı ya da diğer yazarlıklarda -özellikle kripto para- olsun İngilizce bilme şartı aranıyor. Bunun bir numaralı sebebi araştırma yapmak veyahutta kişisel gelişim için değil. İçerik araklamak için. Google Chrome da İngilizceyi araştırma derecesinde Türkçe’ye çevirecek yollar var ve yazdığımız coğrafyanın anadilinin Türkçe olduğunu hesaba katacak olursak; özellikle YouTube’da içerikleri çalmak için gerçek anlamda İngilizce gerekiyor.
Oysa bir küp şeker kadar yere ülke nabzını tutabilenlerin de, şarkıcıya laf atıp da, kitleyi boş yazıp da etkileyerek de çok kazanmak mümkündür ama onlar elit yazarlar oluyor(!) İşsiz ya da yandaş olmamanın biraz olsun anlamı bu…
Yazmanın, en azından doğruları yazmanın aşırı şekilde değersiz olduğu yerde ben neden gecenin 2’sine kadar yazıyorum diye soruyorum kendime. Yine de okuyan herkese çok teşekkür ederim…
Hüseyin İlker DUMAN