SARAY BOSNA (AA) – Bosna Hersek’in doÄŸusundaki Srebrenitsa’nın 11 Temmuz 1995’te Ratko Mladic komutasındaki Sırp birliklerce ele geçirilmesinin ardından baÅŸlayan ve kısa zaman içinde 8 binden fazla BoÅŸnak sivilin hunharca öldürüldüğü soykırım, BoÅŸnak halkının kanayan yarası olmayı sürdürüyor.
Avrupa’da Ä°kinci Dünya Savaşı’nın ardından en büyük insanlık trajedisi olarak nitelendirilen Srebrenitsa soykırımı, aradan geçen 27 yıla raÄŸmen kurban yakınlarının en derin acısı olarak yüreklerdeki yerini koruyor.
Srebrenitsa soykırımının 27’nci yıl dönümü kapsamında anma programı ve cenaze töreninin düzenleneceÄŸi 11 Temmuz’da, kimlik tespiti yapılan ve ailesinin onay verdiÄŸi 50 soykırım kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı’na defnedilecek.
Srebrenitsa ve çevresinde 85 toplu mezar bulunduBosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsünün verilerine göre, Srebrenitsa ve çevresinde bugüne kadar bulunan 85 toplu mezarda 6 bin 974 kurbanın kemik kalıntısına ulaşıldı.
Aradan geçen yıllara raÄŸmen hala binden fazla soykırım kurbanının cenazesine ulaşılamazken, kemik kalıntılarına ulaşılan soykırım kurbanlarının aile yakınları, sevdiklerinin bulunabilen birkaç kemiÄŸini topraÄŸa vermenin ve “bir mezar taşı olsun” düşüncesinin hem hüznünü hem de huzurunu yaşıyor.
BoÅŸnak sivillerin güvenli bölge Tuzla’ya ulaÅŸmak için kullandıkları güzergah üzerinde bulunan Liplje ve Kamenica mevkilerinde en büyük toplu mezarlara ulaşılırken, Srebrenitsa çevresindeki toplu mezar aramaları devam ediyor.
Srebrenitsa’da Sırp güçler tarafından öldürüldükten sonra toplu mezarlara gömülen binlerce soykırım kurbanının daha sonra baÅŸka yerlere nakledildiÄŸi de biliniyor.
Yarın ikiz kardeşler de toprağa verilecek soykırım kurbanları arasındaBu yıl toprağa verilecek kurbanların en genci öldürüldüğünde 16 yaşında olan Salim Mustafic olurken öldürüldüğünde 59 yaşında olan Hüseyin Krdzic de bu yıl toprağa verilecek en yaşlı soykırım kurbanı olarak kayıtlara geçti.
Srebrenitsa’daki soykırımda öldürüldüklerinde 20 yaşında olan ikiz kardeÅŸler Semir ve Samir Hasanovic de bu yıl yan yana topraÄŸa verilecek.
Öte yandan bu yıl baba Hajdin ile oğlu Sead Hukic de toprağa verilecek soykırım kurbanları arasında yer alıyor.
Sırp komutan Mladic’den “Türk” ifadesiLahey’deki uluslararası mahkeme tarafından, aralarında Srebrenitsa soykırımının da bulunduÄŸu birçok savaÅŸ suçundan müebbet hapse mahkum edilen Ratko Mladic, 11 Temmuz 1995’te emrindeki Sırp askerlerle Srebrenitsa’yı ele geçirdi.
Sırp bayramı arifesinde Srebrenitsa’yı Sırp milletine armaÄŸan ettiklerini söyleyen Mladic, “Nihayet bu topraklarda Türklerden (bölgede Müslümanlara Türk de deniliyor) intikam alma zamanı gelmiÅŸtir.” ifadelerini kullandı.
Şehirde yaşayan siviller, Birleşmiş Milletler (BM) bünyesinde bölgede görev yapan Hollandalı askerlere sığınarak hayatta kalmayı umsa da Hollandalılar istisnasız herkesi Sırp birliklerine teslim etti.
Nihayetinde yalnızca birkaç gün içinde Srebrenitsa ve civarındaki yerleşimlerden en az 8 bin 372 kişi acımasızca katledildi, çok sayıda aile evlerinden sürgün edildi.
Binlerce sivil “ölüm yolu”nda katledildiSrebrenitsa’nın Sırp askerlerin eline geçmesinin ardından Hollandalılara sığınmak istemeyen BoÅŸnakların bir bölümü orman yolundan Bosna Hersek ordusunun kontrolündeki bölgeye ulaÅŸmak istedi.
Orman yolunu seçenlerin büyük çoÄŸunluÄŸunun kaderi de BM üssüne sığınanların kaderiyle aynı oldu. Halk arasında “ölüm yolu” olarak da anılan orman yolundan giden binlerce BoÅŸnak sivil, Sırpların kurduÄŸu tuzaklarda hayatını kaybetti.
Hollandalı askerlere sığınan siviller ise ilk gecenin ardından başlarına gelecekleri anlarken, üs olarak kullanılan akümülatör fabrikasında tutulan sivillerin yanına giren Sırplar, kimlik kontrolü yapıp keyfi bir seçimle bazı erkekleri götürdü.
Ertesi gün, Hollandalı askerlerin yalnızca birkaç metre ilerisinde, üssün hemen dışında bekleyen Sırp askerleri, kadın ve çocukları otobüslere bindirdi, erkekleri ise hemen orada ailelerinden ayırdı.
Ailelerinden ayrılan binlerce erkek katledilip farklı toplu mezarlara gömülürken, kadın ve çocuklar yıllardır yaşadıkları memleketlerinden sürgün edildi.
Sırplar, erkekleri öldürerek Boşnak nüfusu yok etmeyi amaçlarken, bunun adına etnik temizlik dediler.
Hollanda “kısmen” suçlu bulunduSrebrenitsalı BoÅŸnak sivillerin sığındığı Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü, aradan geçen yıllara raÄŸmen tartışılıyor.
Kentin iÅŸgal edilmesinin ardından çekilen ve kamuoyunun da aÅŸina olduÄŸu görüntülerde, Hollandalı komutan Thom Karremans’ın 11 Temmuz 1995’te bir araya geldiÄŸi Mladic karşısında el pençe durması dikkati çekiyor.
Kente giren Sırplara ateÅŸ açıldığı için Karremans’ın ifadesini alan Mladic’in, görüntülerin sonunda ise Karremans’a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı görülüyor.
Hollandalı askerlerin Srebrenitsa’dan uÄŸurlanması öncesinde ise Mladic’in, Karremans ve ailesine çeÅŸitli hediyeler vermesi de bir baÅŸka ilgi çekici detay olarak göze çarpıyor.
Karremans hiçbir zaman yaÅŸananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa’daki soykırımdan “kısmen” suçlu bulundu.
Kurban yakınlarınca 2007’de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa’nın iÅŸgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 300 BoÅŸnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda’yı suçlu buldu.
Srebrenitsa davalarında 45 Sırp’a toplam 699 yıl hapis cezası verildiLahey’deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılında aldığı kararda, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinden (ICTY) gelen kanıtlar doÄŸrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaÅŸananları “soykırım” olarak nitelendirdi.
Sırp komutan Mladic, ICTY’de görülen davada, aralarında soykırımın da bulunduÄŸu birçok suçtan müebbet hapse mahkum edilirken, 8 Haziran 2021’de görülen temyiz duruÅŸmasında müebbet hapis cezası onandı.
Savaş döneminde Bosnalı Sırpların lideri olan Radovan Karadzic de Sebrenitsa soykırımı dahil birçok suçtan önce 40 yıl, ardından temyiz davasında müebbet hapse mahkum oldu.
ICTY’de görülen Srebrenitsa davalarında ayrıca Radislav Krstic 35 yıl, Vidoje Blagojevic 15 yıl, Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara müebbet, Drago Nikolic 35 yıl, Ljubomir Borovcanin 17 yıl, Vinko Pandurevic 13 yıl, Radivoje Miletic 19 yıl ve Milan Gvero 5 yıl hapis cezası aldı.
Bosna Hersek Mahkemesinde görülen baÅŸka bir davada ise 13 Temmuz 1995’te 1000’e yakın BoÅŸnak sivilin katledilmesi suçundan Milorad Trbic 30 yıl hapisle cezalandırıldı.
Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp’a, toplam 699 yıl hapis cezası verildi.
Eski Sırbistan CumhurbaÅŸkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa’daki soykırımla suçlanmış ancak yargılanması sürerken cezaevinde ölmüştü.