LİDERLİK
Lider, elindeki güç ve yetenekle bulunduğu yere fayda sağlayıp çevresini etkileyen kişidir. Aldığı sorumlulukla zeka ve bilgiye dayalı kararlar verir.
Yönetici ise aldığı görevle ilgili olarak tekrar eden gözetim eylemlerini yapan kişidir.
Roald Amundsen ve Falcon Scott
Roald Amundsen 16 Temmuz 1872’de doğdu ve 18 Haziran 1928’de öldü. 56 yıllık ömründe Güney Kutbuna ulaşan ve Kuzeybatı Geçidini aşan ilk denizci olup Norveçli bir kâşiftir. Çevresinde ”Viking” lakabıyla tanınır.
1893’te bir fok gemisinde denizciliğe başlayan Amundsen, dünyanın çeşitli kıyılarını dolaşmış, değişik gemicilik teknikleri, buharlı gemiler ve bilimsel denizcilik yöntemleri konusunda uzmanlaşmıştır. Daha önce geçilememiş olan Kuzeybatı Geçidi’nin gemiyle aşılabileceğini de gösteren ilk gemici olmuştur.
Amundsen aslında Kuzey Kutbu’nu keşfetmek istemiş ama Frederick Cook ve Robert Peary 1909’da Kuzey Kutbu’na gidince, kendisi yolunu 1910’da Güney Kutbu’na çevirmiştir. Böylece güney için yarış başlamıştır. Amundsen, 20 Kasım 1911’de dört kişilik ekibi ve 150 köpekle yola çıkmış; ancak yolda erzakları bitince köpeklerin bir kısmını yemek zorunda kalmışlar. Amundsen ve ekibi, 14 Aralık’ta Robert Falcon Scott’tan 35 gün önce Güney Kutbu’na varmayı başarmıştır.
Güney Kutbu’na ulaşan ilk kişi olan Amundsen, 12 Mayıs 1926 tarihinde Norge adlı zepline binen onbeş arkadaşıyla birlikte ilk defa Kuzey Kutbu’nun üzerinden geçmeyi başarmıştır.
Amundsen, 16 Haziran 1928’de, kaza geçiren arkadaşı Umberto Nobile’yi aramak amacıyla Kuzey Kutbu’na uçmuş. Kendisinden bir daha haber alınamamış. Arktik Okyanusu’na düştüğü sanılıyor.
Kaptan olan Robert Falcon Scott ise 6 Haziran 1868’de doğmuş ve 29 Mart 1912’de ölmüştür. Antarktik yörelerinde iki sefere öncülük eden Kraliyet Donanması subayı ve kâşifidir. Biri 1901–1904 Keşif Seferi ve diğeri de tâlihsiz 1910–1913 Terra Nova Seferidir.
İkinci girişimi sırasında Scott, Ronald Amundsen’in Norveç seferinden önce 17 Ocak 1912 tarihinde Güney Kutbu’na ulaşan beş kişilik bir ekibe önderlik etti. Dönüş yolculukları esnasında Scott ve yol arkadaşları, takâtsizlik, açlık ve aşırı soğuktan bütünüyle donarak hayatlarını kaybettiler.
Amundsen Norveçli Scott İngiliz iki kaşif. Hemen hemen aynı dönemde yaşamışlar ama birbirlerinden habersizler.
1911 yılında Güney kutbuna seyahat ederler. Yani 20. yy. başlarında…
Amundsen 99 günde planladığı seyahatini hemen hemen aynı sağlık durumu ve kiloda geri dönerek tamamlamıştır.
Scott ise yolda arkadaşlarının ölümüne sebep olmuştur.
En son kalan 2 kişi ve kendisiyle 3 kişi dönüş noktasına çok yakın bir yerde topluca ölmüşlerdir. Bu seyahat Scott’un ikinci teşebbüsü olduğu halde. İlkinde 4 sonrakinde 5 kişi olarak seyahat ediyor.
İkisi de aynı seçim imkanlarına ve aynı teknolojiye sahipler.
Lider ekibini çok iyi seçmelidir.
Scott ilk denemesinde kutup köpeklerini yönetememiş.
Sibirya kurdu ya da “haski” adı verilen köpekler yüzyıllarca kızak çekme, ren geyiği çobanlığı ve bekçilik görevlerinde kullanılmış bir köpek ırkıdır. Mizaçları itibariyle dost canlısı, zeki, cana yakın, atik ve naziktirler.
Koşmak ve hareket etmek için çok istek duyan ve zapt edilmesi güç hayvanlardır.
Scoott bu köpekleri yönetemediği için lanet etmiş. Bundan dolayı da daha çok orduda kullanılan, top gibi ağır yükleri çekmekte kullanılan çok iri asker atı olan ve katana denen atları kullanmaya karar vermiş.
Ayrıca da büyük olan kar motorsikletlerini denemek istemiş.
Amundsen’nin de Kuzey kutbuna gitmek için denemeleri olmuş.
Eskimolarla bir yıl yaşamış, soğukta nasıl yaşanacağını öğrenmiş, zinde biri olarak İspanya’ya bisikletle gitmiş ve gelmiş bir insan.
Ekibini kurarken kayak şampiyonu olmuş birinin yanı sıra köpek bakıcısı olan birini de alıyor. Yani ekibini işinin ehli olanlardan seçiyor.
Scott ise ekibini daha çok kendi sosyal çevresinden seçiyor.
Amundsen bu seyahat için programını yaparak hazırlanırken Scott yemeklerde bağış topluyor, kutlamalar ve işin reklam yüzü olmakla uğraşıyor.
Jim COLLİNS yönetim alanına değer verilen biri olup bunu üç başlık altında özetliyor:
1- Fanatik disiplin.
2- Yararlı paranoya: “Eğer Olmazsa” sorularını sorabilmenin altını çiziyor.
3- Deneye dayalı yaratıcılık
Amundsen seyahat sırasında her gün 15 mil yol yapıyor elbette istisnalar hariç. Scoott buna karşın hava biraz kötüyse o günü çadırda geçirerek havaya kızıyor. Fakat kış şartlarında dönüş yolculuğunu da düşünmek gerekir.
Amundsen depolarını diziyor. Her meridyene bir depo koyuyor. Çok düzenli yapıyor işlerini. Her iki istikamette 11 mil boyunca siyah kazıklar dikiyor tipide yolunu kaybetmemek için.
Scott ise düzenli olmuyor. Bu düzensizlikten kaynaklı en sonda deposuna 11 mil kala daha ileriye gidemediği için tükenip ölüyor.
Küçük işaretler yapıp depo atlıyor. Jim Collins’in de dediği gibi “Eğer böyle olursa” sorusunu sormak önem arz ediyor. Yani ikinci seçenek hep düşünülmeli ve plana dahil edilmeli.
Scott daha önce hiç kullanılmayan fiziki şartlarda kar motorsikleti kullanıyor.Atlarla hareket etmeye çalışıyor. Amundsen daha önce defalarca çalıştığı köpekleri deniyor. Bu durum da ekip seçiminin, insanlarla ilişkilerin, geri bildirimleri değerlendirmenin, kararlı olmanın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.
İyi yöneticiler kendi eksikliklerini tamamlayabilecek olanlarla çalışır.
İnsanın fazlalığı sorun olabilir. Başarılı insanların en büyük laneti geçmiş başarılarıdır diyor Acar BALTAŞ. Ne de güzel söylüyor.
“Yaptım oldu, yaparsam yine olur.” Özgüveni bazen birçok başarısızlığın, iflasın sebebi olabiliyor.
Bir konuyla ilgili yapılan başarısızlıkla sonuçlanan deneyimler başkalarını motive eder. Geçmiş başarılar…
Geçmiş zaman ve bugünkü lider rolleri de değişti:
*Geçmişte korkulan bugün yaklaşılan insanlar makbul artık.
*Geçmişte iyi ve etkili konuşan bugün doğru soruyu sorup dinleyen lider,
*Geçmişte gücünü korkutarak gösteren güçle yöneten, bugün ise anlam duygusuyla yöneten lider makbul,
*Geçmişte kendi kurallarını koyan lider, bugün insanlardaki biricik farkları bilip genelleyerek değil özelleştirerek yöneten lider,
*Geçmişte kendine benzeyen insanları bir araya toplayan liderler bugün farklı disiplinlerden farklı alanlardan, farklılıkları birleştiren liderler makbul.
Yönetici ve lider arasındaki farklar:
1- Yönetici, organizasyondaki işleri planlayarak organize edip uygulanmasını sağlar.
Lider ise, organizasyonun amaca ulaşmasında istenen davranış standartlarına ulaşmasını sağlar.
2- Yönetici idarenin belirlediği kalıpların dışına çıkamaz.
Lider, değişime ve üretken fikirlere daima açık olup kuruluşun geleceğine faydası olan her düşünceyi değerlendirir.
3- Yönetici genel olarak organizasyon liderine hizmet eder.
Lider, hedefi kendi belirler.
4- Yönetici, gücünü yasa, yönetmelik veya kurallardan alır.
Lider yeteneklerini güce çevirir.
5- Yönetici üst kademede olsa da etkilenen tarafta yer alır.
Lider daima etkileyendir.
6- Yönetici kariyer umudu taşır. Lider kariyer sahibidir.
7- Yönetici sınırları olan bir yapıya ihtiyaç duyar. Liderlik zaten etkilemektir.
8- Yönetici tanımlanmış alanda çalışır, lider devamlı tanımlama peşindedir.
9- Yönetici kural ve yaptırımlarla disipline eder. Lider, kişisel özellikleriyle kişileri etkiler ve kendi disiplin anlayışına uydurur.
10-Yönetici yönetim işini bilimsel bulgulara göre yaparken lider keşfedilmemişin peşine düşer.
11-Yöneticiler, genelde hedef ulaşma eğilimindedir. Lider hedefi saptama eğilimindedir.
Günümüzde modern iş dünyası yönetim kadrosunda liderlik vasıflarına sahip yöneticiler görmek ister.
Lider Yöneticilik, organizasyonu yönetenler için daha profesyonel, insani, demokratik, akılcı, sistematik ve modern görülmektedir.
KAYNAK: ACAR BALTAŞ