Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaynak Selekler anlattı
ALZHEIMER RİSKİNİZİ BÖYLE AZALTIN
“Prof. Dr. Kaynak Selekler’in Nazan Doğaner ile yaptığı ve 25.Eylül 2024 Çarşamba günü SÖZCÜ gazetesinde yayınlanan röportajı”
Günümüzde Alzheimer için henüz etkili bir tedavi veya kanıtlanmış bir korunma yöntemi bulunmuyor. Ancak genel olarak sağlıklı bir yaşam tarzının bu hastalığa yakalanma riskini azaltabileceğini belirten Prof. Dr. Selekler, genç ve orta yaştan itibaren alınması gereken önlemlere dikkat çekti
Demansın (bunamanın) en yaygın türü olan Alzheimer, kişinin günlük işlerini yapacak motor becerilerini yok eden, hafızasını ve düşünme becerilerini hasara uğratan nörolojik bir hastalıktır. Genellikle ileri yaşlarda görülse de bilimsel araştırmalar hastalığın genç yaşlarda hafif işaretlerle başladığını göstermektedir. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaynak Selekler, Alzheimer’a karşı etkili bir korunma yöntemi olmasa da bazı yaşam tarzı değişikliklerinin hastalık riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini belirtti. İşte Prof. Dr. Selekler’in Alzheimer ile ilgili verdiği bilgiler ve 15 önerisi:
SİNSİCE BAŞLADIĞI İÇİN FARK EDİLMİYOR 
Alzheimer’a neden olduğu ileri sürülen toksik proteinler (beta amiloid ve tau) beyinde birikmeye başladıktan 15-20 yıl sonra unutkanlık gibi semptomlar ortaya çıkar. Kişiler ve yakınları durumu ancak o zaman fark eder ve doktorlar tanı koyar. “Klinik öncesi” olarak tanımlanan bu sessiz dönemde kişiler zihinsel olarak normal yaşar. Bu nedenle hastalığı tanımanın ve tanı koymanın imkânı çoğunlukla yoktur. Ancak zamanımızda ilaç araştırmalarında kullanılan sofistike laboratuar incelemeleri, klinik öncesi tanı koymaya yardım edebilmektedir.
‘BİTKİLERLE TEDAVİ’ YALANINA İNANMAYIN!
Denetimsiz sosyal medya platformlarında Alzheimer konusunda uzmanlığı olmayan kişiler, bilimsel olarak kanıtlanmamış konuları, sanki kesin doğrularmış gibi, video görüntüleriyle topluma aktarıyor. Hatta bazıları ileri demans hastalarını bile iyileştirebileceklerini söylüyor. Tababette “kanıta dayalı tıp” diye bir konu var. Uygun bilimsel yöntemlerle birden fazla çalışmalarda doğrulanan bulgular bu gruba girer. Diğerleri bir hipotez veya iddiadan öteye gitmez. Bugün literatürde birçok gıda, besin ve içeceğin Alzheimer hastalığına iyi geldiği ileri sürülmektedir. Fakat bunlar genellikle “kanıta dayalı tıp” kriterlerine girmeyen iddialardır. Örneğin Hindistan cevizi yağının hastalığa iyi geldiği iddia edilmektedir. Birçokları gibi bu da kanıtlanmamış bir hipotezdir.
NE YAPABİLİRİZ?
Milyarlarca dolar ilaç geliştirmeye harcanmış olmasına rağmen, son 20 yılda yalnızca üç ilaç Alzheimer tedavisinde (aducanumab, lecanemab ve donenemab) onaylandı. Üçü de beyinden beta amiloidi temizlemek için tasarlanmıştır. Fakat beyin ödemine ve kanamasına yol açabilir. Her hastada kullanılamaz, tedavi maliyeti çok yüksektir ve etkileri kısıtlıdır. Yaşam tarzı değişiklikleri birçok yönden bu ilaçlardan daha iyi işe yarar ve ucuzdur. İşte genç ve orta yaştan itibaren Alzheimer riskini azaltmaya yarayan önlemler:
• 1-Tansiyonunuzu ve kolesterolünüzü kontrol altında tutun: Yüksek tansiyon veya hipertansiyon, LDL yani kötü kolesterol kalp, kan damarları ve beyin üzerinde zararlı etkilere sahiptir. Kalp krizi, felç ve vasküler demans (beyin damarlarında tıkanma) riskini artırırlar. Yüksek tansiyonu ilaçla, kolesterolü (gerekirse ilaçla) diyet, düzenli egzersiz ve sigarayı bırakma gibi sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına almak, demans riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• 2-Kan şekerinizi yönetin: Kan şekerinin normalden yüksek seviyeleri diyabete yol açabilir, kalp hastalığı, felç, bilişsel bozukluk ve bunama riskini artırabilir. Sağlıklı yiyecek seçimleri yapmak, düzenli egzersiz, sigarayı bırakmak ve glikoz seviyelerini kontrol etmek kan şekerini yönetmeye yardımcı olabilir.
• 3-Formda kalın: Aşırı kilolu veya obez olmak, diyabet ve kalp hastalığı gibi ilgili sağlık sorunları riskini dolayısıyla Alzheimer riskini artırır. Aktif olmak ve sağlıklı yiyecekler seçmek sağlıklı bir kiloyu korumaya yardımcı olabilir.
• 4-Sağlıklı beslenin: Beslenmenizde her zaman meyve ve sebzeler, tam tahıllar, yağsız etler, deniz ürünleri, zeytinyağı gibi doymamış yağlar, az yağlı veya yağsız süt ürünlerine yer verin. Diğer yağları ve şekerleri sınırlayın. Katkılı gıdalardan uzak durun.
• 5- Vitaminsiz kalmayın: Vitaminsiz kalmayın. B, C, D vitaminleri beyin için önemli vitaminlerdir. Doğal yoldan almaya çalışın.
• 6-Aktif olun. Egzersizin, aşırı kilolu olmayı ve obeziteyi, kalp hastalığını, felci ve yüksek tansiyonu önlemeye yardımcı olmak gibi birçok sağlık faydası vardır. Her hafta en az 150 dakika orta yoğunlukta fiziksel aktivite yapmayı hedefleyin. En azindan düzenli yürüyüşleri alışkanlık haline getirin.
• 7-Beyin jimnastiği yapın: Okuma, masa oyunları oynama, el işi yapma veya yeni bir hobi edinme, yeni bir beceri öğrenme, çalışma veya gönüllü olma ve sosyalleşme gibi birçok aktivite zihninizi aktif tutmanıza yardımcı olur.
• 8-Sosyalleşin: İnsanlarla bağlantı kurmak ve sosyal aktivitelere katılmak, bilişsel gerileme ve Alzheimer hastalığı için daha yüksek risklerle bağlantılı olan sosyal izolasyonu ve yalnızlığı önleyebilir.9-İyi uyuyun: Düzenli ve kaliteli uyku, hem zihniniz hem de bedeniniz için önemlidir. Her gece en az yedi ila sekiz saat karanlıkta uyumaya çalışın. Yeterince uyumuyorsanız, kötü uyuyorsanız veya bir uyku bozukluğunuz olduğunu düşünüyorsanız doktora başvurun.
• 10-Kafa travmalarından korunun: Başa alınan darbeler Alzheimer riskini artırır. Evinizi düşmeye karşı dayanıklı hale getirmek ve dışarıda ayaklarınızı tam olarak destekleyen kaymayan tabanlı ayakkabılar giymek gibi düşmeleri ve baş yaralanmalarının önüne geçin. Ayrıca, beyin sarsıntılarından ve diğer beyin yaralanmalarından korunmak için emniyet kemeri ve gerekiyorsa kask takmayı ihmal etmeyin.
• 11-Alkolden uzak durun ya da sınırlı tüketin: Çok fazla alkol tüketmek düşmelere, diyabet, yüksek tansiyon, felç, hafıza kaybı ve ruh hali bozuklukları gibi sağlık sorunlarının kötüleşmesine yol açabilir.
• 12-Tütün kullanımını bırakın. Herhangi bir yaşta sigarayı bırakmak sağlığınızı iyileştirebilir ve kalp krizi, felç ve akciğer hastalığı riskini dolayısıyla Alzheimer riskinizi azaltabilir.
• 13-İşitme sorununuzu tedavi ettirin: İşitme kaybı, yaşlı yetişkinlerde bilişselliği olumsuz etkileyebilir ve başkalarıyla etkileşim kurmayı zorlaştırabilir. İşitme kaybını önlemeye yardımcı olmak için kulaklarınızı yüksek seslerden koruyun ve gerekirse işitme cihazları kullanın.
• 14-Kontrollerinizi aksatmayın: Düzenli sağlık taramalarınızı yaptırmayı ihmal etmeyin.
• 15-Stresinizi yönetin: Stres de beynin düşmanıdır. Stresli anlarınızda nefes alıp verme egzersizleri ya da hemen başka bir şeyle meşgul olma gibi yöntemleri deneyip, sakinleşmeye çalışın.
• 16. GÖRME SORUNLARINIZI TEDAVİ ETTİRİN. SON ZAMANLARDAKİ YAYINLARDA KATARAKT, DİYABETİK RETİNOPATİ VE GÖRME KUSURLARINA NEDEN OLAN DİĞER SEBEPLERİN DE (GLOKOM VEYA YAŞA BAĞLI MAKULA DEJENERASYONU HARİÇ) BİLİŞSEL BOZULMAYA VE BUNAMAYA YOL AÇTIĞI İLERİ SÜRÜLÜYOR. İLERİ YAŞLARDA GÖRME KAYBI YAŞLANMANIN NORMAL BİR PARÇASI DEĞİL. BU NEDENLE GÖRME KAYBI TARAMASI VE TEDAVİSİNİN EVRENSEL OLARAK MEVCUT OLMASI GEREKİYOR