Prof. Dr. Kaynak Selekler’in Nazan Doğaner Halıcı ile yaptığı ve 09.Ekim 2024 Çarşamba günü SÖZCÜ gazetesinde yayınlanan röportajı”
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaynak Selekler anlattı. (Nazan Doğaner Halıcı – SÖZCÜ)
ALZHEIMER TİP 3 DİYABET MİDİR?
Son yıllarda, bazı uzmanlar Alzheimer hastalığını ‘Tip-3 Diyabet’ olarak adlandırmaya başladı. Ancak bu terimin tartışmalı olduğunu belirten Prof. Dr. Selekler, ‘’Diyabet, onlarca Alzheimer risk faktörleri arasında sadece biridir ve diyabetli kişilerdeki risk, diyabeti olmayanlara göre iki kat fazladır’’ dedi
Çağın vebası olarak nitelendirilen ve son yıllarda yaygın görülmeye başlayan Alzheimer’dan, son yıllarda ‘’Tip 3 Diyabet’’ olarak söz edilmeye başladı. Bu hastalıkla kan şekeri yüksekliği arasında bir ilişki olabileceği gösterildi. Peki bu ne kadar doğru? İşte Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaynak Selekler’in bu yöndeki açıklamaları:
HASTALIĞI TETİKLEYEBİLİR
Tip 2 diyabet, hücrelerin insüline iyi yanıt vermediği bir durum olan insülin direnciyle ilişkilidir. İnsülin, kan şekeri seviyelerini düzenleyen ve glikozun hücrelerimize enerji sağlamak için girmesine yardımcı olan hormondur. Vücutta insüline direnç gelişmesi kan şekeri seviyesinin çok yükselmesiyle sonuçlanır. Zamanla, tedavi edilmeyen diyabet, beynindeki damarlar da dahil olmak üzere kan damarlarına zarar verebilir (damar sertliği-arterioskleroz). Bu nedenle, Tip 2 diyabetli, özellikle teşhis edilmemiş diyabetli kişilerde bu tür hasar riski daha yüksektir. Diyabet ayrıca beyİnde kimyasal dengesizliklere neden olabilir ve bu da Alzheimer’İ tetikleyebilir. Ayrıca, yüksek kan şekeri seviyeleri beyin hücrelerine zarar verebilecek iltihaplanmaya yol açar. Bu sebeplerden dolayı diyabet, vasküler demans adı verilen bir durum için bir risk faktörü olarak kabul edilir.
GENELLİKLE ONAYLANMIYOR
2016 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Tip 2 diyabetli kişilerin Alzheimer hastalığı veya vasküler demans gibi başka bir demans türü geliştirme olasılığı yüzde 60’a kadar daha fazla olabileceği bildirilmiştir. “Tip 3 diyabet” terimi, Alzheimer hastalığının, özellikle beyinde oluşan bir tür insülin direnci ve insülin benzeri büyüme faktörü işlev bozukluğu tarafından tetiklendiği hipotezini tanımlamak için ortaya atılan bir terimdir. Bu durum ayrıca bazıları tarafından, Tip 2 diyabet hastası ve Alzheimer hastalığı demansı teşhisi konulan kişileri tanımlamak için kullanılmıştır. Bazıları Alzheimer’ın “beyin diyabeti” olduğunu ileri sürüyor. Tip 3 diyabet teriminin oldukça tartışmalı olduğu ve henüz tıbbi topluluk tarafından klinik bir tanı olarak yaygın olarak kabul edilmediğini hemen belirtmeliyim. Mayo Clinic’e göre, Alzheimer ile tip 2 diyabet arasında hali hazırda belirlenmiş bir bağlantı var. Bu ilişkiye rağmen, çoğu tıp uzmanı Tip 3 diyabet teriminin çok basit bir açıklama olduğunu düşünmektedir, çünkü diyabetle birlikte sıklıkla görülen metabolik sendrom gibi çeşitli sağlık sorunları ve birbiriyle ilişkili tıbbi durumlar vardır ve bunlar Alzheimer hastalığında da rol oynayabilir.
BİRÇOK RİSK FAKTÖRÜ VAR
Bugün kabul görmüş düşünceye göre diyabet, onlarca Alzheimer risk faktörleri arasında sadece bir risk faktörüdür ve diyabetli kişilerdeki risk, diyabeti olmayanlara göre iki kat fazladır. Ancak yeterli kanıt olmadığı için Alzheimer hastalığı, Tip3 Diyabet olarak adlandırılmamalıdır. Metabolik sendrom, karın obezitesi, yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, yüksek serum trigliseritleri ve düşük serum yüksek yoğunluklu lipoproteinler (HDL), Alzheimer hastalığı için de risk faktörleridir. Metabolik sendrom yalnızca diyabet riskini artırmakla kalmaz, aynı zamanda felç, kalp hastalığı ve uyku apnesini de artırır ve iltihaplanmayı ve oksidatif stresi (vücuttaki serbest radikallerin ve antioksidanların dengesizliği) çoğaltır. Bunların tümü Alzheimer hastalığı sürecini etkileyebilir.
TİP 2 DİYABET MUTLAKA TEDAVİ EDİLMELİ
Özetle Tip 3 diyabet sınıflandırmasının oldukça tartışmalı olduğunu ve henüz tıbbi topluluk tarafından klinik bir tanı olarak yaygın olarak kabul edilmediğini tekrar belirtmeliyim. Diyabet ne kadar erken teşhis edilir ve tedavi ne kadar erken başlarsa, yarar daha fazla olacaktır. Tip 2 diyabetli, özellikle teşhis ve tedavi edilmemiş diyabetli kişilerde bu tür hasar riski daha yüksektir ve bu da Alzheimer’i tetikleyebilir. Tip 2 diyabetin tedavisi, beyin de dahil olmak üzere vücuttaki hasarı en aza indirebilir ve Alzheimer veya bunamanın ilerlemesini yavaşlatabilir. Diyabet ve bunama arasındaki bağlantıya dair ilişkiler nedeniyle, bazı diyabet ilaçları daha önce Alzheimer hastalığının tedavisi olarak araştırılmıştı ve bunların bilişe bir dereceye kadar fayda sağladığı gösterildi. Bir ilacın bir hastalığa yakalanma riskini azaltmasının, ilacın o hastalığı tedavi etmede faydalı olabileceği yönündeki herhangi bir öneriden oldukça ayrı olduğunu vurgulamak önemlidir. Bugün diyabet ilaçları (antidiyabetikler) dahil Alzheimer hastalığını kesin tedavi eden bir ilaç yoktur. Alzheimer “sürekli” bir hastalıktır. Tedavi uygulamasına rağmen alttan alta devam eder ve sonlanır. Tip 2 diyabet ve metabolik sendrom, yaşam tarzı değişiklikleriyle birçok hastada önlenebilir ve/veya tedavi edilebilir durumlar olup, bu değişiklikler Alzheimer riskini de düşürecektir. Bu nedenle düzenli kontroller önemlidir.
ALTIN ÖNERİLER
Tip 2 diyabet, metabolik sendrom ve Alzheimer’a yakalanma riski şu şekilde azaltılabilir:
•Sağlıklı bir kiloyu korumak.
•Sağlıklı beslenmek.
•Düzenli egzersiz yapmak.
•Basit şeker tüketimini azaltmak.