Prof. Dr. KAYNAK SELEKLER
ALZHEIMER HASTALIĞI İLE İLGİLİ BAZI SORULARI YANITLADI
Soru: Ekmek, şeker Alzheimer hastalığına sebep olur mu?
Yanıt: Hayır. Tıpta sebep-sonuç ilişkisi vardır. Örneğin kolera mikrobu (sebep) kolera hastalığına (sonuç ) yol açar. Mikropla bulaşmış suların içilmesi risk faktörüdür, hastalığa yakalanmayı kolaylaştırır, sebep değildir. Ekmek, şeker yemek, şişmanlatır (obesite) ve diyabet hastalığına neden olur; bunlar da Alzheimer yapar mantığı geçerli değildir. Her ekmek veya şeker yiyen şişman veya diyabet hastası olmaz. Bu olsa olsa bazı kişiler için geçerli olabilir. Ekmek veya şeker yemekle Alzheimer hastalığı arasında sebep sonuç ilişkisi yoktur. Ekmeğin Alzheimer’e neden olduğuna dair tıp literatüründe hiçbir araştırma yok. Şekerle yapılan çalışmalar var. Alzheimer çok faktörlü bir hastalıktır. Tek nedene bağlanamaz. Zaten bugüne kadar sebebini açıklayan olmadı. Olana da Nobel tıp ödülü verilir.
Doğruluğu ispatlanmamış sonuçlar kesin bulgu olarak kabul edilmez. 
S: Diyabet hastalığı veya obesite Alzheimer hastalığına sebep olur mu?
Y: Hayır. Diyabet ve obesite Alzheimer hastalığının risk faktörleridir, sebepleri değil. Bu bağlamda diyabet veya obesite ile Alzheimer arasında sebep-sonuç ilişkisi yoktur. Risk faktörleri hastalığa yakalanmaya zemin hazırlar veya kolaylaştırır. Alzheimer hastalığı için ileri sürülen ileri yaş, kan basıncı yüksekliği, kanda kolesterol yüksekliği, depresyon, düşük eğitim düzeyi, hava kirliliği, işitme kaybı, görme bozukluğu gibi birçok neden daha risk faktörleri olarak ileri sürülmüştür. Bunların yüzde yüz doğruluğu da tartışmalıdır.
S: Kolesterol ilaçları (statinler) Alzheimer’e sebep olur mu?
Y: Hayır. Alzheimer hastalığı çok semptomlu bir hastalıktır. Statinler bazı kişilerde çok ender olarak bilinç bulanıklığına bağlı bellek bozukluğuna neden olabilir. Bu yan etki kalıcı olmayıp ilacı kesince düzelir. Alzheimer hastalığı sadece bellek bozukluğu ile giden bir hastalık değildir. Dikkat, konuşma, karar verme, yargılama, yer-zaman- kişi tanıma gibi birçok zihinsel bozuklukla giden ilerleyici bir hastalıktır. Durdurulamaz ve düzeltilemez. Statin’in bellek bozukluğu ise geçicidir, ilacı kesince düzelir.
S: Kolesterol ilaçları statinlerin zararlı yan etkileri olduğu söyleniyor, ilacı keseyim mi ? (veya kestim)
Y: İlacı veren doktorunuza danışmadan HAYIR. (1) Her ilacın yan etkisi vardır. Yan etkisi olmayan ilaç dünyada daha yapılamadı. Plasebo (boş ilaç)’nun dahi yan etkileri olur. “Yan etkisi olmayan ilacın, etkisi de yoktur”. Burada fayda-zarar etkisi değerlendirilir. Yan etkisi (zararı) çoksa ilaç kesilir, faydası varsa devam edilir.
(2) Eylül 2016’da tıp dünyasının en prestijli tıp dergilerinden “Lancet”’te yayımlanan uzun bir gözden geçirme yazısında yazarlar, statinlerle ilgili 30 yıldır yapılan ve yayımlanan 309 makaleyi gözden geçiriyor. Sonuçta ortak kanı: “Statin tedavisi küçümseniyor ve yan etkileri abartılıyor. Statinlerin kesilmesi kalp damar hastalığı olanlarda tehlikeli sonuçlara yol açabilir”.
S: 50 yaşımdayım, bol bol kırmızı et, katı yağ (tereyağı, kuyruk yağı), sakatat, günde 10 yumurta yiyebilir miyim?
Y: Hiçbir sağlık sorununuz yoksa bol bol değil ama, makul, mutedil/ılımlı miktarda EVET. Eğer tansiyon yüksekliği, kalp-damar veya beyin damar hastalığı, diyabet, şişmanlık, kanda kolesterol yüksekliği gibi hastalıklardan bir veya bir kaçı varsa HAYIR. -Eskiden haftada bir taneyle sınırlanan yumurta günde bir taneye çıktı, 10 değil. Son yıllarda en sağlıklı diyet olarak “Akdeniz diyeti” tavsiye ediliyor.
Soru: Zerdeçal Alzheimer’i önler mi?
Y: Zerdeçal (turmeric’ın içindeki etkin madde kurkuma (curcumin) Asya ve Orta Doğu’da köri ve diğer baharatlı yiyeceklerde kullanılır. Çeşitli çalışma ve araştırmalar Hindistan’da Alzheimer sıklığının az olduğunu göstermiştir. Araştırmacılar köri tüketimi ile zihinsel düzey arasındaki ilişkiyi araştırmış ve köri yiyenlerin zihinsel fonksiyonlarının daha iyi olduğunu bulmuştur. Aksine bir iddiaya göre, zerdeçal laboratuvar ortamında beyinde Alzheimer’e neden olduğu ileri sürülen amiloid plak yapımını ve birikimini önler. Fakat problem, zerdeçalın etkin maddesi kurkuma beyne yeteri kadar giremez. Bu nedenle Alzheimer hastalığının beyinde yaptığı patolojik değişiklikleri önlemesi şüphelidir.
Soru: Hindistan cevizi yağı Alzheimer’e iyi gelir mi?
Y: Hayır. Hindistan cevizi yağının Alzheimer’e iyi geldiğine dair hiçbir bilimsel çalışma yoktur.
S: Bazı doktorlar bazı konuda bir şey, bazıları ise tam aksini söylüyor. Hangisine inanalım?
Y: (1)Tıpta bilgiler zamanla değişir. Eskiden bu 20-25 senede bir olurken son yıllarda çok kısa zaman dilimi içinde oluyor. (2) Tıpta tartışmalı konular nadir değildir. Bir araştırmada elde edilen sonuçlar, başka bir yerde, laboratuvarda yapılan çalışmalarda elde edilen bulgularla çelişebilir. (3)Kapsamlı çalışmalar olan çok merkezli, randomize ( verilen ilacın veya boş ilacın (plasebo) katılımcılar arasında rastgele verildiği), kontrol gruplu araştırmalarla, meta analizlerin veya sistematik analizlerin sonuçları daha güvenilirdir ve kanıta dayalı tıp prensibi içinde değerlendirilir.
YORUM: (a)Tıp bilgilerinden uzak sade bir vatandaş çelişkili, zıt bilgilerin olduğu konularda, bunların tam kanıtlanmamış bilgiler/bulgular olup, sadece bir iddiadan ibaret olduğunu düşünebilir. En iyi tutum güvendiği doktoruna danışmaktır. (b) Doğruluğu kanıtlanmamış, zıt görüşlerin olduğu tartışmalı konular, konunun uzmanlarının olduğu akademik forumlarda tartışılmalıdır. Bu bilgilerden uzak kişilere hitap eden medya organlarında değil! (c) Tartışmalı konularda medyada yapılan ve madalyonun sadece bir yüzü, yüzde yüz doğru imiş gibi yapılan konuşmalar, halk sağlığına zararlı olabilir.